Đại biểu quốc hội kiến nghị chế độ đãi ngộ thỏa đáng và môi trường làm việc để cán bộ y tế cơ sở nâng cao tay nghề

Dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội thảo luận về Báo cáo kết quả giám sát việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng.

Thảo luận về Báo cáo kết quả giám sát việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, đa số đại biểu ghi nhận những nỗ lực, những thành quả của y tế cơ sở, y tế dự phòng góp phần vào công tác chăm sóc sức khỏe Nhân dân trong thời gian qua.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng nhấn mạnh, nhân lực y tế được xem là tiêu chí rất quan trọng, quyết định sự thành công trong định hướng phát triển y tế của tuyến cơ sở; là lực lượng tuyến đầu trong công tác phòng, chống dịch bệnh, luôn theo sát người dân nhất, chăm sóc sức khỏe từng hộ gia đình, thực hiện nhiệm vụ quản lý và theo dõi người bệnh ngay tại các xã, phường, thị trấn. Thế nhưng, đến thời điểm hiện nay còn 11% trạm y tế chưa có bác sĩ cơ hữu tại trạm. Hơn nữa, mặc dù đảm nhiệm rất nhiều công việc nhưng đội ngũ y sĩ, bác sĩ tuyến y tế cơ sở cũng chưa được quan tâm đãi ngộ thỏa đáng. Thu nhập của cán bộ y tế còn thấp, chủ yếu là từ lương, phụ cấp nghề trung bình từ 5 đến 7 triệu đồng một tháng; khi tham gia các hoạt động phòng, chống dịch được hưởng thêm kinh phí hỗ trợ khoảng 2 đến 3 triệu đồng một tháng.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng

Mặc dù mạng lưới y tế cơ sở hiện nay được tổ chức đồng bộ, bao phủ rộng khắp đến tuyến xã, thậm chí các ấp, khu phố, theo đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi – Đoàn ĐBQH tỉnh Bến Tre, hệ thống y tế cơ sở hiện nay chưa thật sự đáp ứng được nhu cầu. Đợt dịch COVID-19 vừa qua cho thấy hệ thống y tế cơ sở đã xảy ra tình trạng quá tải, nguyên nhân cũng chủ yếu do thiếu nguồn nhân lực cũng như trang thiết bị, cơ sở vật chất và hiện nay nhiều trạm y tế thiếu bác sĩ cơ hữu. Nguyên nhân do có sự dịch chuyển đội ngũ bác sĩ sang khu vực y tế tư nhân và các đô thị lớn, cộng với chính sách tinh giản biên chế hiện nay cũng áp dụng với ngành y; sinh viên mới ra trường không muốn về công tác ở cơ sở; điều kiện để lực lượng tại chỗ đi học để nâng cao trình độ ngày càng khó khăn và cánh cửa này cũng dẫn bị thu hẹp.

Đại biểu lo ngại, nếu không sớm có chính sách phù hợp, khoảng 10 đến 15 năm nữa các trạm y tế sẽ không có bác sĩ làm việc. Bên cạnh chính sách tiền lương, phụ cấp, chế độ đãi ngộ đối với cán bộ y tế chưa tương xứng với thời gian, chi phí học tập, công sức lao động, thì cơ sở trang thiết bị, phương tiện làm việc chưa tốt nên không có môi trường thuận lợi để đội ngũ này nâng cao tay nghề cũng như phát triển nghề nghiệp.

Đại biểu dẫn chứng, một sinh viên đại học ngành y trong 6 năm, với mức chi phí khá cao, nhưng khi ra trường đi làm nhận được mức lương khoảng 5 triệu đồng/tháng; tiền trực mỗi đêm là 25 nghìn đồng, tiền ăn 15 nghìn đồng, mức chi trả này chưa tương xứng với công sức đội ngũ này bỏ ra.

Theo thống kê, nhiều địa phương báo cáo có tình trạng thiếu nhân lực tại y tế cơ sở, trong đó có cả những thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, Hồ Chí Minh. Hầu hết các địa phương phản ánh tình trạng này chủ yếu xảy ra tại các trạm y tế xã, trong đó nhiều trạm y tế xã chưa có đủ số lượng nhân lực y tế theo các chức danh được quy định. Số lượng các bác sĩ tại trạm y tế xã có xu hướng giảm. Trong 4 năm từ 2018-2021, tổng số bác sĩ xã giảm 2.238 người, năm 2020 có số bác sĩ tuyến xã giảm nhiều nhất (giảm 1.114 người so với năm 2019). Tỷ lệ thôn bản có nhân viên y tế giảm từ 97,5% năm 2015 xuống 71% năm 2020, trong đó 28% chưa qua đào tạo.

Đại biểu Ma Thị Thúy – Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang

Phân tích nguyên nhân của thực trạng này, đại biểu Ma Thị Thúy – Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang cho rằng, bên cạnh nguyên nhân thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị, tiền lương và chế độ phụ cấp còn thấp nên khó thu hút bác sĩ về làm việc. Đơn cử chế độ tiền trực theo Quyết định 73/2011/QĐ-TTg Quy định chế độ phụ cấp đặc thù đối với công chức, viên chức, người lao động trong cơ sở y tế công lập, tiền trực tại trạm y tế xã quy định ca 24/24 giờ là 40 nghìn đồng, trong khi đó các trạm y tế xã hoạt động chủ yếu từ nguồn phân bổ ngân sách nhà nước. Mức thu nhập chưa hấp dẫn là một trong những nguyên nhân không thu hút được nhân lực, nhất là thời gian qua khi phải chịu rất nhiều áp lực trong phòng, chống dịch COVID-19 dẫn đến thực trạng số lượng cán bộ y tế xã chuyển công tác, chuyển vùng, xin nghỉ việc có xu hướng tăng.

Đại biểu Nguyễn Văn Huy – Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình khẳng định, y tế cơ sở có chức năng và ý nghĩa rất lớn trong việc chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân, song trong những năm qua, các trạm y tế cấp xã thì chưa thực sự phát huy được hiệu quả. Đại biểu đề nghị quan tâm đổi mới cơ chế tài chính, cơ chế chi trả của Quỹ bảo hiểm y tế theo hướng là tăng chi cho y tế cơ sở, đổi mới chính sách và phương thức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ y tế cơ sở, nhất là nhân lực làm việc tại các trạm y tế xã.

Đại biểu Nguyễn Văn Huy – Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình

Để góp phần khắc phục tình trạng nhân viên y tế xin nghỉ việc, chuyển việc được Nhân dân và cử tri rất quan tâm trong thời gian vừa qua, đại biểu Nguyễn Văn Huy kiến nghị quan tâm chăm lo các giải pháp để tăng thu nhập, bảo đảm tiền lương, phụ cấp, chế độ đãi ngộ thỏa đáng và phát triển bản thân đối với nhân viên y tế nói chung, nhân viên y tế cơ sở nói riêng, không chỉ về cơ chế, về kinh tế, mà quan trọng nhất là phải tạo được môi trường, điều kiện để cho các nhân viên y tế được phát triển bản thân, có như vậy mới tương xứng với đặc thù công việc và yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra trong tình hình mới.

Đại biểu Trần Văn Tuấn – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang cũng kiến nghị tiếp tục hoàn thiện các chính sách về thu hút và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế cơ sở, y tế dự phòng, nhất là thu hút bác sĩ về công tác tại tuyến y tế cơ sở các xã vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, bảo đảm tiền lương, phụ cấp, chế độ đãi ngộ đối với nhân viên y tế nói chung, nhân viên y tế cơ sở, y tế dự phòng nói riêng phải tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ, đặc thù công việc theo tinh thần Nghị quyết số 27 ngày 21/5/2018 của Trung ương.

Đồng thời, đề nghị Bộ Y tế cần nghiên cứu, ban hành quy định cụ thể về điều kiện, tiêu chuẩn cho phép cán bộ y tế tại các bệnh viện, trung tâm y tế, trạm y tế cấp xã được thực hiện các dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh y học gia đình theo Điều 81 của Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2022, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống y tế và nâng cao thu nhập, cải thiện cuộc sống cho cán bộ y tế cơ sở.

Phát biểu với tư cách là đại biểu Quốc hội Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội và có nhiều năm công tác và quản lý trong ngành y tế, đại biểu Trần Thị Nhị Hà cho biết, báo cáo của Đoàn giám sát nêu kết quả đạt được trong lĩnh vực y tế cơ sở, đó là có nhiều văn bản quy định về chế độ lương, phụ cấp cho nhân viên y tế được ban hành. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, hiện nay chế độ lương cho nhân viên y tế được áp dụng từ năm 2004 (đã gần 20 năm); chế độ phụ cấp được quy định tại các văn bản hơn 10 năm. Theo đại biểu, đây không phải là kết quả đạt được mà là hạn chế của công tác xây dựng chính sách đối với nhân viên y tế tại tuyến y tế cơ sở.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà - Đoàn đại biểu Quốc hội Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội

Vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định 05 áp dụng mức phụ cấp 100% đối với viên chức thường xuyên, trực tiếp làm chuyên môn tại tuyến y tế cơ sở nhưng thời gian cũng chỉ đến hết năm 2023. Đại biểu đề nghị đưa các nội dung ban hành quy định lương và phụ cấp này vào nội dung cần thực hiện ngay về chính sách đối với cán bộ y tế cơ sở.

Theo đại biểu Trần Thị Nhị Hà, mấu chốt vấn đề để giải quyết triệt để bài toán của y tế cơ sở là cần một cơ chế tài chính theo hướng ngân sách nhà nước cấp đủ kinh phí, nhằm đảm bảo duy trì hoạt động thường xuyên cho các đơn vị y tế cơ sở. Chênh lệch giữa thu dịch vụ và chi phí trực tiếp từ thực hiện dịch vụ cho đơn vị được phép giữ lại theo quy định, nhằm nâng cao chất lượng khám bệnh, chữa bệnh.

Qua giám sát về chế độ phụ cấp cho nhân viên y tế tổ dân phố, đại biểu Nguyễn Văn Mạnh – Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc cho biết, nhiều ý kiến cử tri cho rằng việc thực hiện Quyết định số 75 ngày 11/5/2009 của Thủ tướng Chính phủ còn nhiều bất cập và chưa phù hợp với thực tiễn. Quyết định chỉ quy định chế độ phụ cấp đối với nhân viên y tế thôn, bản hưởng 0,3% mức lương cơ bản và không áp dụng đối với nhân viên y tế ở các tổ dân phố thuộc các phường, thị trấn, trong khi 2 lực lượng này có chức năng thực hiện nhiệm vụ như nhau.

Đặc biệt, trong thời gian phòng, chống dịch bệnh COVID, lực lượng y tế tổ dân phố đã có nhiều đóng góp tích cực trong công tác phòng, chống dịch bệnh và họ cũng thực hiện đầy đủ các chức năng theo quy định tại Thông tư 07 ngày 8/3/2013 của Bộ Y tế, cũng giống như nhân viên y tế ở thôn, bản nhưng lại không có phụ cấp.

Hiện nay nhiều tỉnh đã triển khai xây dựng, ban hành nghị quyết đặc thù quy định phụ cấp cho nhân viên y tế tổ dân phố, tuy nhiên chưa có căn cứ pháp lý đầy đủ. Vì vậy, đại biểu kiến nghị với Quốc hội và Chính phủ, Bộ Y tế cần ban hành quy định về phụ cấp đối với nhân viên y tế tổ dân phố để cho các tỉnh có căn cứ để ban hành nghị quyết của tỉnh mình và thống nhất trong cả nước.