Lao màng não - Loại bệnh khởi đầu như cảm cúm nhưng tỷ lệ tử vong rất cao

Nhập viện trong tình trạng hay nói nhảm, sốt cao, thai phụ trẻ tuổi được các bác sĩ Bệnh viện Phổi Trung ương chỉ định các xét nghiệm, đặc biệt là chọc dịch não tủy, chẩn đoán mắc lao màng não thể nặng.

Trước đó 2 tuần, người phụ nữ mang thai tuần thứ 34 có biểu hiện đau đầu ngày một tăng, sốt nóng, sốt rét thất thường, ý thức giảm dần, tự uống thuốc giảm đau hạ sốt tại nhà không đỡ.

Các bác sĩ đánh giá đây là ca bệnh lao màng não tiên lượng nặng, khả năng để lại di chứng như liệt các dây thần kinh sọ, liệt các chi, các cơn động kinh cục bộ hoặc toàn thể là rất cao.

Phác đồ thuốc lao, chống phù não, nâng cao thể trạng được đưa ra. Đồng thời, thầy thuốc hội chẩn với bác sĩ sản khoa quyết định mổ bắt thai để có thể thực hiện những bước điều trị tích cực tiếp theo.

Đây là một trong số những ca bệnh lao màng não nguy hiểm được cứu sống tại Bệnh viện Phổi Trung ương cách đây không lâu.

Dù chỉ chiếm 5% tổng số các trường hợp nhiễm lao, nhưng lao màng não là thể lao ngoài phổi có tiên lượng nặng, tỉ lệ tử vong cao và thường để lại di chứng nặng nếu nhập viện muộn (khi đã hôn mê sâu), tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân lao màng não khoảng 70-80%.

Những người qua khỏi có thể gặp những biến chứng nặng nề như sống thực vật, động kinh, mù mắt, liệt dây thần kinh 3 hoặc 4, liệt nửa người hoặc 2 chi dưới, thiểu năng trí tuệ, thay đổi tính tình, béo phì, vô kinh ở nữ giới….

Lao màng não có thể gặp ở mọi lứa tuổi, biểu hiện nào cần lưu ý?

Theo các bác sĩ khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, lao màng não xuất hiện khi vi khuẩn lao xâm nhập vào cơ thể và theo đường máu đến tấn công não và màng não. Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi. Ở người lớn, lao màng não thường gặp ở lứa tuổi 20-50, nam mắc nhiều hơn nữ. Ở trẻ em, bệnh chủ yếu ở lứa tuổi 1-5.

Bệnh khởi đầu với những triệu chứng không đặc hiệu: nhức đầu, chóng mặt, ù tai, co giật khu trú, liệt, nói sảng, buồn bã… khá giống với các bệnh thông thường như cảm cúm, rối loạn tiền đình, viêm xoang, rối loạn tâm lý.

Đáng nói, các triệu chứng bệnh ở giai đoạn này khó nhận biết được, dễ bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các bệnh lý khác.

Theo TS. Đỗ Tuấn Anh – Bộ môn Truyền nhiễm (Học viện Quân y), ở thời kỳ khởi phát, biểu hiện lao màng não th­ường đa dạng, tuy nhiên có đặc điểm chung sau:

Bệnh th­ường khởi phát từ từ, kéo dài vài tuần với các biểu hiện của hội chứng nhiễm độc lao như­ sốt nhẹ về chiều và tối, mệt mỏi, ăn ngủ kém, gầy sút cân, ra mồ hôi trộm, da xanh…

Kèm theo, có thể có các dấu hiệu về thần kinh, lúc đầu thư­ờng nhẹ, thoáng qua và tăng dần: nhức đầu, buồn nôn, mất ngủ, thay đổi tính tình, đôi khi bại nhẹ thoáng qua hoặc co giật cục bộ… Trẻ em thư­ờng hay bỏ ăn, bỏ chơi, hay buồn ngủ…

- Một số tr­ường hợp khởi phát đột ngột, không điển hình với các biểu hiện: Loạn thần, co giật, sốt cao liên tục, có hội chứng màng não rõ từ đầu… Tuy nhiên, những trường hợp này th­ường là do không đư­ợc theo dõi kỹ từ đầu, khi phát hiện ra bệnh đã ở giai đoạn nặng.

Ở thời kỳ toàn phát, bệnh nhân có thể mắc hội chứng nhiễm khuẩn – nhiễm độc: Biểu hiện sốt thư­ờng đa dạng, có thể sốt nhẹ về chiều hoặc là sốt cao liên tục, sốt dao động… kèm theo các biểu hiện nhiễm độc lao rõ và cơ thể gầy yếu, suy kiệt nhanh.

Người bệnh cũng có thể mắc hội chứng màng não: Xuất hiện từ từ, ngày một rõ và đầy đủ hơn. Nhức đầu âm ỉ thư­ờng xuyên, đôi khi nhức đầu dữ dội. Có triệu chứng tăng kích thích, sợ ánh sáng, tăng tr­ương lực cơ… Khám thấy dấu hiệu màng não dương tính.

Các triệu chứng tổn th­ương thần kinh khu trú: hay gặp nhất là hội chứng nền, biểu hiện bằng các triệu chứng tổn thư­ơng các dây thần kinh sọ não vùng nền não, nhất là các dây II, III, IV, VI, VII, VIII…. Nặng hơn có thể thấy tổn thư­ơng các dây IX, X, XI… hoặc liệt nửa ngư­ời, liệt tứ chi… Nếu không đ­ược điều trị kịp thời, sẽ có rối loạn ý thức, bán hôn mê, hôn mê và tử vong.

Lời khuyên của bác sĩ

Khi thấy cơ thể có những triệu chứng nhức đầu, chóng mặt, ù tai kéo dài, bệnh nhân nên đến bệnh viện để kiểm tra sức khỏe.

Đặc biệt, những người đã mắc các thể lao khác (như lao phổi, lao hạch, lao tiết niệu, lao xương…); những người sức đề kháng suy giảm do suy dinh dưỡng, sau nhiễm virus, không tiêm phòng lao, nhiễm HIV, đái tháo đường,… cần tuân thủ tốt các hướng dẫn điều trị, có chế độ dinh dưỡng đầy đủ, không làm việc quá sức để vi khuẩn lao không có cơ hội tấn công lên não.

Cũng như các bệnh lao khác, lao màng não nếu được phát hiện sớm, dùng các thuốc điều trị lao đặc hiệu và các biện pháp hồi sức tích cực, việc chẩn đoán và điều trị bệnh ngày càng đạt được kết quả khả quan, tỉ lệ tử vong và di chứng do bệnh đã giảm đi đáng kể.