Bộ Y tế thông tin việc đảm bảo vaccine cho Chương trình tiêm chủng mở rộng

Dịch bệnh luôn diễn biến phức tạp, khó lường

Tại Báo cáo của Ban Dân nguyện về kết quả giám sát việc giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri gửi đến Kỳ họp thứ 7, Quốc hội Khóa XV có nêu: "Cử tri nhiều địa phương phản ánh về việc thiếu vaccine trong Chương trình tiêm chủng mở rộng (TCMR) tại các cơ sở y tế công lập nên nhiều trẻ em không được tiêm đúng lịch, chưa tiêm đủ mũi nên có nguy cơ nhiễm bệnh cao…"

Bộ Y tế cho biết, theo báo cáo của Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), thực trạng tỷ lệ tiêm chủng vaccine trong TCMR thấp sau dịch bệnh COVID-19 xảy ra trên nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ do các biện pháp cách ly, hạn chế đi lại; việc cung cấp các dịch vụ y tế bị hạn chế, gián đoạn trong đó có tiêm chủng.

Bên cạnh đó, các bệnh truyền nhiễm trên thế giới, trong đó có Việt Nam luôn diễn biến phức tạp, khó lường, các dịch bệnh mới nổi xuất hiện như bệnh đậu mùa khỉ và nhiều bệnh truyền nhiễm lưu hành đang có nguy cơ lây lan, bùng phát trở lại. Ngoài ra, một số bệnh bùng phát theo chu kỳ như bệnh sởi (3-5 năm)... Bệnh Sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm rất dễ lây lan và có khả năng gây dịch theo chu kỳ 3-5 năm.

Tại Việt Nam, trong các năm 2014 và 2019 đã ghi nhận số trường hợp mắc sốt phát ban nghi sởi tăng cao, mặc dù tỷ lệ tiêm chủng các mũi vaccine sởi đạt tương ứng: năm 2014 là Sởi mũi 1: 97,4%, Sởi mũi 2: 93,8%; năm 2019 là Sởi mũi 1: 95,4%, Sởi mũi 2: 92,4%. Năm 2023-2024, Tổ chức Y tế thế giới cảnh báo dịch sởi đã bùng phát trở lại, hiện nay đã bùng phát trở lại tại 103 quốc gia sau 5 năm.

Kinh phí mua vaccine trong Chương trình tiêm chủng mở rộng được bố trí trong Chương trình mục tiêu Y tế - Dân số giai đoạn 2016-2020 theo Quyết định số 1125/QĐ-TTg ngày 31/7/2017 của Thủ tướng Chính phủ. Bộ Y tế được cấp kinh phí mua vaccine và phân bổ cho các địa phương. Giai đoạn 2021 - 2022: Chương trình mục tiêu Y tế - Dân số đã kết thúc. Theo Nghị quyết số 129/2020/QH14 của Quốc hội về phân bổ NSTƯ năm 2021, NSTƯ tiếp tục bố trí kinh phí cho Bộ Y tế mua vaccine TCMR năm 2021 - 2022 tương tự như giai đoạn 2016 - 2020. Như vậy giai đoạn trước 2023, Bộ Y tế được giao kinh phí mua vaccine và phân bổ cho các địa phương.

Từ năm 2023, theo quy định của Luật NSNN, các địa phương mua vaccine từ ngân sách của địa phương. Tuy nhiên trong quá trình tổ chức triển khai, các địa phương gặp khó khăn trong việc bố trí, phê duyệt kinh phí, đấu thầu, phê duyệt giá cũng như kinh nghiệm triển khai... Vì vậy nhiều địa phương đã kiến nghị giao Bộ Y tế tiếp tục làm đầu mối mua vaccine và phân bổ cho các địa phương.

Để khắc phục tình trạng nêu trên Chính phủ đã trình Quốc hội ban hành Nghị quyết số 99/2023/QH15 ngày 24/6/2023, trong đó chỉ đạo bố trí NSTƯ để tiếp tục thực hiện Chương trình TCMR quốc gia bảo đảm thống nhất, kịp thời, hiệu quả trong cả nước. Từ đó, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 98/NQ-CP ngày 10/7/2023 của Chính phủ về việc bố trí NSTƯ năm 2023 cho Bộ Y tế để mua vaccine cho Chương trình TCMR, trong đó giao Bộ Y tế trình Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi Nghị định số 104/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016 của Chính phủ.

Ngay sau khi Nghị quyết của Chính phủ được ban hành, để đảm bảo cung ứng đầy đủ vaccine cho Chương trình TCMR, cuối năm 2023, Bộ Y tế đã chỉ đạo, hướng dẫn các tỉnh/thành phố và tổng hợp nhu cầu vaccine 2024 trên cả nước; hoàn thành thủ tục mua sắm 10 loại vaccine sản xuất trong nước và chỉ đạo Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương tiếp nhận khoảng 24,2 triệu liều vaccine các loại sử dụng trong Chương trình TCMR từ nguồn NSNN và viện trợ; đến nay đã phân bổ 22,79 triệu liều theo kế hoạch cho các địa phương. Đồng thời Bộ Y tế đã họp với Vụ Khoa giáo Văn xã - Văn phòng Chính phủ vào ngày 11/7/2023 và xây dựng dự thảo Nghị định. Do nhiều nội dung trong dự thảo Nghị định liên quan đến các Bộ, UBND các tỉnh, thành phố nên Bộ đã lấy ý kiến các Bộ, địa phương thực hiện các quy trình để đến ngày 5/2/2024, Chính phủ ban hành Nghị định số 13/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 104/2016/NĐ-CP.

Quy trình mua sắm vaccine còn nhiều thủ tục

Theo Bộ Y tế, kế hoạch TCMR hằng năm là tổng hợp từ đăng ký nhu cầu của các địa phương. Đối với tổng hợp nhu cầu vaccine năm 2024, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương (Bộ Y tế) đã hướng dẫn các tỉnh, thành phố rà soát, xác định nhu cầu vaccine trong TCMR 6 tháng cuối năm 2024 và 6 tháng đầu năm 2025 ngay từ tháng 12/2023. Năm 2024, Bộ Y tế chưa được bố trí kinh phí cho hoạt động TCMR ngay từ đầu năm như giai đoạn 2016-2022. Do đó sau khi Nghị định số 13/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 104/2016/NĐ-CP được ban hành, tháng 4/2024, Bộ Y tế đã có văn bản gửi Bộ Tài chính đề xuất nhu cầu kinh phí để thực hiện hoạt động TCMR 2024.

Song song với việc gửi Bộ Tài chính báo cáo Chính phủ phê duyệt kinh phí mua vaccine cho TCMR 2024, Bộ Y tế đã ký ban Quyết định số 1596/QĐ-BYT ngày 10/6/2024 về việc ban hành Kế hoạch TCMR năm 2024 bao gồm nhu cầu vaccine 6 tháng cuối năm 2024 và 6 tháng đầu năm 2025. Việc ban hành kế hoạch TCMR năm 2024 vào đầu tháng 6/2024 và trong giai đoạn chờ phê duyệt kinh phí là kịp thời.

Đối với việc phê duyệt kinh phí của Chính phủ, ngày 24/7/2024, Chính phủ có Tờ trình số 369/TTr-CP trình UBTVQH đề nghị bổ sung dự toán NSNN năm 2024 của Bộ Y tế để thực hiện hoạt động TCMR. Ngày 30/8/2024, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 1162/NQ-UBTVQH15 của UBTVQH về bổ sung kinh phí chi sự nghiệp y tế, dân số và gia đình năm 2024 cho Bộ Y tế để thực hiện hoạt động TCMR.

Ngày 18/9/2024, Chính phủ ban hành Quyết định số 1000/QĐ-TTg về việc phê duyệt bổ sung 424,514 triệu đồng bổ sung dự toán chi thường xuyên NSNN năm 2024 để thực hiện hoạt động TCMR. Thực hiện Quyết định của Chính phủ, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 2787/QĐ-BYT ngày 23/09/2024 về việc giao dự toán bổ sung ngân sách nhà nước năm 2024 để thực hiện hoạt động mua sắm vaccine trong TCMR.

Trong quá trình triển khai các quy trình, thủ tục mua sắm vaccine, để đảm bảo cung cấp vaccine cho chương trình TCMR, tiêm chủng chống dịch Bộ Y tế đã chủ động đề nghị WHO, UNICEF, Chính phủ Úc, các tổ chức viện trợ, hỗ trợ vaccine phối hợp Bạch hầu-Ho gà-Uốn ván, Viêm gan B và Hib (DPT-VGB-Hib) và vaccine Sởi-Rubella trong năm 2023-2024. Đồng thời, trong giai đoạn chờ phê duyệt kinh phí năm 2024, Bộ Y tế đã chỉ đạo các đơn vị liên quan tiến hành mua sắm các vaccine cần cung ứng ngay cho chương trình TCMR bao gồm vaccine uốn ván và vaccine viêm gan B tiêm cho đối tượng trẻ sơ sinh.

Theo Bộ Y tế, còn một số khó khăn trong quá trình mua sắm vaccine: Hiện nay quy trình mua sắm vaccine còn nhiều thủ tục cần thời gian triển khai thực hiện (ước tính khoảng 2-3 tháng). Các quy trình mua sắm vaccine bao gồm: giao dự toán NSNN; phê duyệt kế hoạch đặt hàng; xây dựng phương án giá; thẩm định giá và phê duyệt (2 tháng).